Zaskakujący jest fakt, że od Powstania Wielkopolskiego, które zapisało się w historii Polski, jako jedne z nielicznych wygranych powstań, minęło już 100 lat.
Powstanie rozpoczęło się 27 grudnia 1918 roku. Dzień wcześniej Ignacy Jan Paderewski przybył do Poznania mimo zakazu władz pruskich, gdzie powitały go żarliwe owacje. Władze nie zdołały wręczyć mu nakazu opuszczenia miasta, gdyż został otoczony Strażą Ludową, chroniącą jego pobyt w Hotelu Bazar. Nastroje niepodległościowe Polaków zostały wzmocnione przemówieniem Paderewskiego. Miasto udekorowano polskimi oraz alianckimi flagami i transparentami. Niestety, nazajutrz Niemcy zorganizowali kontrparadę wojskową na ulicy Świętego Marcina. Zrywano flagi i napadano na polskie instytucje. Doszło także do zamieszek, przez które rozpoczęły się walki.
Wybuchły one spontanicznie, nie było rozkazu od Naczelnej Rady Ludowej (była to polska organizacja polityczna działająca w zaborze pruskim). Pozostawała ona wstępnie negatywnie nastawiona do zrywu i od razu podjęła negocjacje z Niemcami. Powstańcy początkowo działali chaotycznie, walki wybuchały w różnych miastach, nie było wiadomo, które są zdobyte, a które pozostają w rękach wroga. Nie orientowano się także ilu żołnierzy i gdzie walczy. Niemcy nie wzięli na siebie odpowiedzialności za sprowokowanie działań 27 grudnia, więc NRL ostatecznie zrezygnowała z negocjacji. 28 grudnia naczelnym dowódcą powstania został mianowany major Stanisław Taczak. Wcześniej powstańcy zdołali opanować większość ważnych budynków w centrum Poznania: dworzec, pocztę, niektóre forty, cytadelę Grollmana, fortyfikacje. W ciągu trzech dni miasto zostało praktycznie opanowane. 28 grudnia ogłoszono stan wyjątkowy i rozpoczęto rozbrajanie Niemców. W tym dniu Franciszek Budzyński przeprowadził udany atak na sztab niemiecki, paraliżując działania Niemców przez aresztowanie dowódców. O sukcesie wyzwalania Poznania zadecydowało również przejęcie 6 stycznia lotniska w miejscowości Ławica. Przejęto je z całym zaopatrzeniem i zapleczem. Od tego dnia powstanie poszerzało się poza granice Wielkopolski, na Pomorze. 8 stycznia Komitet Naczelnej Władzy Ludowej oficjalnie wydał dekret o przejęciu władzy (wcześniejszy dekret, z 3 stycznia, był tajny). Rozpoczęto organizować regularne siły zbrojne i tego dnia naczelnym wodzem został generał Józef Dowbor-Muśnicki. Udało mu się stworzyć regularne wojsko przy pomocy oficerów przeszkolonych w pruskiej armii, która liczyła 92 tys. żołnierzy.
Pod koniec stycznia, Polacy wystąpili o przysłanie alianckiej komisji. Armia polska okazała się na tyle silna, by utrzymać zdobyte tereny do momentu, gdy 14 lutego rozpoczęły się negocjacje aliantów z Niemcami. Pod naciskiem francuskiego generała Ferdynanda Focha, Niemcy musiały zgodzić się na poszerzenie zapisów rozejmu z Compiegne na wojsko wielkopolskie. Zostało ono włączone tym samym w zakres sił zbrojnych Ententy.
16 lutego podpisano rozejm w Trewirze. Jednakże Niemcy nie pogodzili się z utratą Wielkopolski, żądali stłumienia powstania i pozostawienia miast w granicach ich kraju. Po decyzji generała Focha nie ustawali w wysiłkach, by sprowokować kolejne starcia, zerwać rozejm i zdobyć tereny Wielkopolski. Polacy szybko zebrali siły, wskazując na jedność z rodzącą się Polską przekazali Armię Wielkopolską pod dowództwo Piłsudskiego.
Traktat wersalski przyznał Polsce większą część Wielkopolski, a jego postanowienia weszły w życie 10 stycznia 1920 roku. Walki ostatecznie skończyły się dopiero 20 marca 1920 roku.
O sukcesie powstania zadecydowało zaktywizowanie ludności cywilnej, która popierała powstanie własnymi środkami (zbiórki pieniędzy na wyposażenie armii, zbiórki żywności) oraz własnym zaangażowaniem, tworząc w Wielkopolsce organizację Czerwonego Krzyża. Dzięki poświęceniu, odwadze i patriotyzmowi, Wielkopolanie zmienili historię i przyczynili się do odzyskania niepodległości Ojczyzny.
Zuzanna Dragunowicz
Zob. więcej: https://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_wielkopolskie , https://histmag.org/Powstanie-wielkopolskie-1918-sukces-wielkopolskiego-spoleczenstwa-17999 , https://dzieje.pl/aktualnosci/powstanie-wielkopolskie-jedyna-tak-duza-udana-polska-insurekcja