Anarchizm – termin oznaczający różne doktryny polityczne i ruchy społeczne cechujące się niechęcią wobec scentralizowanej władzy (szczególnie państwa) i sformalizowanych instytucji, wskazujące, że są one źródłem opresji społecznej i zagrożeniem dla wolności.
Początki anarchizmu oraz jego rozwój datujemy na XIX wiek. Powstał on w ramach socjalistycznego ruchu robotniczego (powiązanie z socjalizmem wynika ze wspólnej chęci zniesienia kapitalizmu, dzieli jednak podejście do państwa, które anarchiści chcą zastąpić oddolnymi formami organizacji społeczeństwa). Mimo, że elementy anarchistyczne odnajdziemy już w myśli stoików, taoistów, cyników (starożytność), ruchu Braci i Sióstr Wolnego Ducha czy nurcie Braci Polskich to oficjalnie jako doktryna funkcjonuje właśnie od XIX wieku.
Określenie “anarchista” pojawiło się pod adresem Wściekłych, nazywanych tak przez jakobinów w czasie rewolucji francuskiej, kolejnymi prekursorami anarchizmu byli diggerzy (radykalny ruch chłopski) funkcjonujący w czasie rewolucji angielskiej, socjaliści utopijni i angielski myśliciel polityczny William Godwin.
Pierre Joseph Proudhon, nazywany ojcem anarchizmu francuski myśliciel socjalistyczny był pierwszym, który sam nazwał się anarchistą, natomiast Joseph Dejacque (również francuski socjalista) głoszący poglądy anarchistyczne w tym samym czasie co Proudhon, stworzył do ich opisania termin “wolnościowiec”, dlatego nawet współcześnie anarchizm bywa nazywany “wolnościowym socjalizmem”.
Fot.: pl.wikipedia.org
W Polsce anarchizm pojawił się pod koniec XIX wieku w zaborze rosyjskim i austriackim, anarchiści w naszym kraju działali także w II Rzeczypospolitej i w czasie II wojny światowej, potem został zmarginalizowany i odrodził się dopiero w latach osiemdziesiątych XX wieku. Powstały wtedy takie grupy jak Ruch Społeczeństwa Alternatywnego i Federacja Anarchistyczna, która jest najważniejszą organizacją anarchistyczną w III Rzeczypospolitej.
Strajki i manifestacje były od początku istnienia doktryny najczęstszymi metodami działań anarchistów. Charakterystyczne dla anarchistów były również ulotki (teraz zastąpione naklejkami), napisy na murach czy funkcjonujące zwłaszcza w latach osiemdziesiątych XX wieku (zarówno w Polsce, jak i na świecie) koszulki z grafikami i hasłami. Bardzo popularna była także propaganda czynem (inaczej terroryzm anarchistyczny) polegający na licznych zamachach na polityków i głowy państw.
Współcześnie również funkcjonują ruchy anarchistyczne. Mimo, że nie są one tak oficjalne jak we wcześniejszych latach, różne odłamy nadal kontynuują swoją działalność. Pozostaje nam obserwować w jakim kierunku będą się rozwijały.