Manufaktura 2023/2024 nr 51, marzec 2024

Hitler – wielki strateg, czy okazja chwili? Powstanie systemu nazistowskiego w Niemczech

Druga połowa XIX wieku była niezwykle znacząca w kontekście wydarzeń, które wstrząsnęły światem na początku XX wieku. To właśnie wtedy miało miejsce m.in. proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego, czyli mówiąc inaczej, zjednoczenie państw niemieckich. Z racji iż w systemie ustrojowym cesarstwa niemieckiego władza ustawodawcza została zdominowana przez władzę wykonawczą w osobach cesarza i kanclerza Rzeszy, w pierwszych latach po 1870 roku najważniejszą rolę w państwie nadal odgrywał Otton von Bismarck, kanclerz II Rzeszy i główny promotor zjednoczenia. Fakt ten jest o tyle znaczący, ponieważ to on wywołał jeden z ważniejszych konfliktów w polityce wewnętrznej Niemiec, jakim był kulturkampf datowany na lata 1873-1878. Wraz z tymi wydarzeniami rozpowszechnił się pogląd, według którego wyznawcy katolicyzmu oraz mniejszości narodowe są zagrożeniem dla jedności państwa i niemieckiej kultury, co jest tożsame z jednym z założeń nazizmu.  Można więc przyjąć, że zarówno zjednoczenie Niemiec, jak i wojna z wpływami katolików w Niemczech, były zarzewiem wszechogarniającej Niemcy ideologii nacjonalistycznej.

Otto von Bismarck. Człowiek, który zjednoczył Niemcy i uczynił z nich  potęgę - WielkaHistoria
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwielkahistoria.pl%2Fotto-von-bismarck-czlowiek-ktory-zjednoczyl-niemcy-i-uczynil-z-nich-potege%2F&psig=AOvVaw12_n_9gT7nUPcNaH9URXuk&ust=1710261054171000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBMQjRxqFwoTCKiw04bR7IQDFQAAAAAdAAAAABAJ

Państwo niemieckie za czasów cesarstwa było jednym z najpotężniejszych państw Europy i świata, dominowało w sektorze przemysłu i pod względem liczebności armii. To z pewnością przyczyniło się do tak agresywnej polityki Niemiec przed wybuchem I wojny światowej. Warto jednak również wspomnieć o stosunku do wojny samego narodu niemieckiego. Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że niemiecka opinia publiczna bardzo napierała na wybuch wojny. Niemcy w ostatnich latach XIX wieku opanował kult techniki i rozwoju, a jego następstwa znalazły oddźwięk w całym społeczeństwie niemieckim – ludzie wierzyli, że wojna jest drogą ku przyszłości, postępowi, rewolucji i mówiąc ogólniej – zmianom. Ta energia towarzyszyła Niemcom aż do momentu, kiedy przegrana była przesądzona.

Takie zaangażowanie narodu, szczególnie duchowe, w obliczu klęski nie przyniosło niczego dobrego. Po zakończeniu zmagań na froncie niemieccy żołnierze często nie widzieli już sensu życia, nastroje te oddziaływały na resztę społeczeństwa, ludzie czuli się zagubieni i potrzebowali czegoś lub kogoś, co pomoże na nowo odnaleźć im się w życiu. Trzeba więc przyznać, że sytuacja ta była szczególnie dogodna dla powstania nowej ideologii, którą był nazizm.

Zwykli Niemcy wcale nie chcieli wojny z Polską? | CiekawostkiHistoryczne.pl
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fciekawostkihistoryczne.pl%2F2011%2F08%2F29%2Fzwykli-niemcy-wcale-nie-chcieli-wojny-z-polska%2F&psig=AOvVaw1NwFNGiwy6twXUMrMvGZvp&ust=1710261259613000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBMQjRxqFwoTCNif0ejR7IQDFQAAAAAdAAAAABAE

Nazizmem nazywana była ideologia Niemieckiej Partii Robotników, która założona została w 1919 roku, po zakończeniu I wojny światowej. Z czasem została ona przekształcona w Narodowosocjalistyczną Niemiecką Partię Robotników (1920). Na czele nowo powstałej partii stanął Adolf Hitler, który wraz ze swoimi zwolennikami usiłował obalić władzę rządu bawarskiego w Monachium (tzw. pucz monachijski). Bunt został stłumiony, a jego uczestnicy trafili do więzienia, gdzie Hitler napisał książkę ,,Mein Kampf”, w której zawarł stworzony przez siebie program ruchu nacjonalistycznego. W 1925 roku Hitler opuścił więzienie i odnowił działalność NSDAP, jednocześnie ugruntowując swoją władzę poprzez przyjęcie tytułu Führer (niem. wódz).

W roku 1925 poparcie dla NSDAP wzrosło z racji wielkiego kryzysu, który objął Niemcy. Proponowane przez Hitlera plany odbudowy państwa oraz wskazywanie przez niego winnych zaistniałej sytuacji, tj. liberałów, komunistów, demokratycznych polityków i Żydów, przyciągało ludzi. W tym miejscu warto również wspomnieć o niezwykłym darze przemawiania Führera. Potrafił on wygłaszać mowy przez wiele godzin z pamięci, w dodatku robił to w sposób niezwykle przemawiający do ludu, co z pewnością pomagało mu manipulować społeczeństwem niemieckim.

Pierwszy zjazd NSDAP. Hitler był ciekawostką i królem Monachium
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwyborcza.pl%2Falehistoria%2F7%2C121681%2C29402785%2Cpierwszy-zjazd-nsdap-hitler-byl-ciekawostka-i-krolem.html&psig=AOvVaw0GLyRigc-Mr3D0u3PUd2cs&ust=1710261346599000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBMQjRxqFwoTCPiKjpLS7IQDFQAAAAAdAAAAABAE

Sposób przejęcia władzy przez Hitlera opiewa w atmosferze tajemniczości. W listopadzie 1932 roku NSDAP uzyskuje w wyborach parlamentarnych 33% głosów, co bez wątpienia oznacza, że Hitler dochodzi do władzy legalnie, jednakże dopiero po objęciu funkcji kanclerza (30.01.1933) Führer zdecydował się na przeprowadzenie nowych wyborów. W niewyjaśnionych okolicznościach w lutym spłonął gmach Reichstagu, o którego podpalenie oskarżono działaczy komunistycznych, a jednocześnie wprowadzono stan wyjątkowy. Nagonka na komunistów i socjaldemokratów umożliwiła uzyskanie w wyborach większości przez partie Hitlera. W niekrótkim czasie od tego wydarzenia unieważniono mandaty komunistycznych posłów, a nowo utworzony parlament był całkowicie podległy Hitlerowi. Konstytucja przestała obowiązywać, a rząd mógł wydawać dekrety z mocą ustaw. Führer miał pełnię władzy, nikt nie mógł mu przeszkodzić w realizowaniu swojego planu.

Hitler przegrał wojnę już w 1941 roku. W jego głowie zwariowane plany  układały się w logiczną całość
https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwyborcza.pl%2Falehistoria%2F7%2C121681%2C25507235%2Chitler-przegral-wojne-juz-w-1941-roku-w-jego-glowie.html&psig=AOvVaw2wNJeFtuD62CpyU7LM3Zdn&ust=1710261502620000&source=images&cd=vfe&opi=89978449&ved=0CBMQjRxqFwoTCNjoqtzS7IQDFQAAAAAdAAAAABAE

Połączenie nacjonalizmu z faszyzmem, rasizmem, antykomunizmem, socjalizmem i militaryzmem, charakteryzowało ideologię nazistowską. W pełni odrzucono demokrację parlamentarną, przeciwstawiając jej scentralizowaną, silną władzę państwową. Głównym założeniem nazizmu była wyższość rasy aryjskiej ,,rasy panów”, w szczególności Niemców, nad resztą. Hitlerowscy propagandziści skutecznie rozpowszechnili ten pogląd. Darwinowska teoria ewolucji legitymizowała ludobójstwo, którego dopuszczali się wyznawcy nazizmu wobec osób niepełnosprawnych oraz mniejszości narodowych, w szczególności Żydów. Ważną rolę odgrywał również postulat ekspansji terytorialnej w celu zdobycia przestrzeni życiowej dla narodu niemieckiego.

Z samych postulatów NSDAP możemy więc wywnioskować, że w większości założenia te były odrealnione. Motywy, którymi kierował się Führer, a co za tym idzie również jego wyznawcy, były oparte na despotycznych i autokratycznych dążeniach jednostki. Ludobójstwo, którego dopuszczali się naziści, na zawsze pozostanie na łamach historii, jako symbol śmierci niewinnych ludzi w imię totalitarnej władzy.