Tradycja insurekcyjna Polski sięga aż do roku 1768, kiedy to miejsce miała konfederacja barska, często uważana za pierwsze polskie powstanie. W następnych latach Polacy walczyli o kraj i wolność w powstaniach: kościuszkowskim (1794), listopadowym (1830), krakowskim (1848), styczniowym (1863), wielkopolskim (1919) oraz warszawskim (1944). Z tych wszystkich najbardziej ,,wysławione” zostało to ostatnie, czyli powstanie warszawskie. Po klęsce wrześniowej z 1939 roku Polska przez następne lata znajdowała się pod okupacją dwóch obcych państw: Niemiec i Związku Sowieckiego. Życie w niewoli oraz liczne represje połączone z nieustającym terrorem powodowało radykalizację nastrojów Polaków. Już na początku okupacji powstały zalążki konspiracyjnego podziemia, szerzej znanego jako Polskie Państwo Podziemne. Celem tej organizacji była walka o odzyskanie wolności Polaków, która dzielić się miała na trzy sektory: bieżącą walkę z okupantem za pomocą działań sabotażowych czy dywersyjnych, walkę z sojusznikami na froncie oraz przygotowania do zrywu narodowo-wyzwoleńczego, czyli powstania. Można więc powiedzieć, że już na początku II wojny światowej powstanie było wręcz pewne. Pozostaje jednak kwestia jego zaplanowania i wykonania oraz pytanie, czy w tym kontekście nie było nic do zarzucenia?…..
Po śmierci naczelnego wodza gen. Władysława Sikorskiego 4 lipca 1943 roku stanowisko naczelnego wodza objął gen. Kazimierz Sosnkowski, w przeszłości związany z sanacją, a stanowisko premiera zostało przyznane Stanisławowi Mikołajczykowi. Harmonijnej współpracy przeszkodziła jednak odmienna wizja walki o Polskę i inny stosunek do Sowietów. Jednocześnie sprawa Polski była niezwykle ważna dla Stalina, który otwarcie mówił o dążeniu do przyłączenia do swojego państwa znacznego terenu ziem polskich na wschodzie. Pierwsze ustalenia dotyczące przyszłości Polski zapadły na konferencji w Teheranie (28 listopada – 1 grudnia 1943 r.) Pozostali uczestnicy konferencji, czyli Roosevelt i Churchill, nie mieli zamiaru ingerować w plany Stalina, dlatego postanowiono, że powojenna granica Polski z ZSRS będzie przebiegać na tzw. linii Curzona. Wart również nakreślić, że ustalenia konferencji teherańskiej nie zostały ujawnione opinii publicznej ze względu na obawę przed polskimi reakcjami. Wkrótce premier Churchill, wykorzystując uległość polskich władz wobec Wielkiej Brytanii, niejako wymusił na premierze Mikołajczyku, aby porozumiał się z Moskwą i uznał jej roszczenia dotyczące ziem polskich na wchodzie.
Początkowo Polacy zakładali, że podczas powstania władzę przejmie Delegatura Rządu na Kraj, a powstańców wesprą polskie siły zbrojne przybyłe z Wielkiej Brytanii. Jednakże zmiana sytuacji geopolitycznej w 1943 roku wymusiła na Polakach zmianę dotychczasowych planów. Jasne stało się to, że Niemców z terenów Polski wypierać będą Sowieci. W obliczu takiej sytuacji zaczęły pojawiać się pytania, czy komuniści uznają Polaków za część sił koalicji antyhitlerowskiej oraz, czy przy okazji, Stalin nie będzie chciał wesprzeć polskich komunistów w przejęciu władzy na terenie kraju. Z racji tego 27 października 1943 r. gen. Sosnkowski wysłał do dowódcy Armii Krajowej gen. Tadeusza Komorowskiego ,,Bora” rozkaz o rozpoczęciu przygotowań do podjęcia jawnej walki z Niemcami, ale jednocześnie nakazywał ponowne przejście do konspiracji w razie wrogiej postawy Sowietów. Oznaczało to rozpoczęcie przygotowań do akcji pod kryptonimem ,,Burza”.
Początkowo akcja Burza zakładała prowadzenia działań zbrojnych przeciwko wycofującym się Niemcom, po ich pokonaniu, ale jeszcze przed wkroczeniem Sowietów, ujawniać się miały lokalne struktury cywilne podporządkowane Delegaturze Rządu na Kraj. W ten sposób Polacy mieli ,,przywitać” Sowietów już jako gospodarze i jednocześnie uniemożliwić Stalinowi powołanie własnych struktur władzy. Decyzja o rozpoczęciu akcji zapadła 20 listopada 1943 roku.
W nocy z 3 na 4 stycznia 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła polską granicę. Do walki ruszyła m.in. 27. Wołyńska Dywizja Piechoty Armii Krajowej, która wraz z Sowietami walczyła do lipca, kiedy to przebiła się na Lubelszczyznę, gdzie wkrótce została rozbrojona przez Sowietów, co , jak można się domyślić, nie było jednym z założeniem planu ,,Burza”. Sytuacja ta powtórzyła się również w czasie operacji ,,Ostra Brama”. Po wyzwoleniu terenów we współpracy z Sowietami, Polskie oddziały zostały rozbite, a żołnierzy poddawano sowieckim represjom. W wyniku tych wydarzeń akcja „Burza” uległa modyfikacji. Polskie dowództwo zdecydowało, że ,,Burza” obejmie również tereny Warszawy, wówczas przewidywano, że upadek Niemców jest już bliski, świadczyła o tym m.in. informacja o zamachu na Hitlera z 20 lipca. Ostatecznie decyzję o objęciu Warszawy planem ,,Burza” została podjęta w drugiej połowie lipca. Niemniej jednak wśród polskich władz, zarówno w kraju jak i na uchodźstwie, nie było zgodności co do tej decyzji. Na wybuch powstania nie zgadzał się przede wszystkim naczelny wódz gen. Sosnkowski. Ostatecznie decyzję o wybuchu powstania podjęły władze konspiracyjne w kraju w tym m.in. gen. Leopold Okulicki ,,Kobra” oraz gen. Antoni Chruściel ,,Monter”, z czego ten ostatni 31 lipca 1944 r. przekazał informację, że sowieckie czołgi pojawiły się na przedmieściach Warszawy (co później okazało się nieprawdą), przez co gen. Komorowski ,,Bór” wydał rozkaz o rozpoczęciu walk. Miały one wybuchnąć następnego dnia, 1 sierpnia, o godzinie 17.00, czyli o tzw. godzinie ,,W”.
Przebieg powstania i jego skutki poruszone zostaną w części drugiej, wyczekujcie!
