Do dziś przedstawia się tysiące definicji pojęcia „przywódca”. Już w starożytności wybitni filozofowie greckiego społeczeństwa starali się określić koncepcję przywództwa, w celu znalezienia logicznego wyjaśnienia, dlaczego ich kraj przechodził w różne ręce, w tak szybkim czasie. Według Sokratesa i jego ucznia Platona, najbardziej podstawowym warunkiem zostania liderem jest bycie filozofem. Co więcej, mówiąc: „Albo filozofowie powinni być królem, albo królowie powinni być filozofami ” wyjaśnili, że królami powinni być filozofowie lub król powinien mieć przymioty filozofa. Co można rozumieć, że władca oprócz tężyzny fizycznej i charyzmy, powinien kierować się rozumem oraz posiadać szeroki zakres wiedzy. Na kartach starożytnej historii zapisało się wielu utalentowanych przywódców. Zmieniali oni bieg historii i budowali potężne imperia. Wielu z nich słynęło ze swojej nieprzeciętnej wiedzy, przełomowych idei lub wyrachowanej polityki i krwawych podbojów. Dzięki takim charakterystycznym postaciom, które wskazały właściwy kierunek i cel potęga tych państw znana jest do dzisiaj.
Jedną z takich postaci był Aleksander Macedoński, który panował w IV wieku p.n.e. Był jednym z największych umysłów wojskowych w historii, który jako król Macedonii i Persji założył ogromne imperium w starożytnym świecie. Podobno król był pełen sprzeczności – charyzmatyczny i bezwzględny, błyskotliwy i władczy, dyplomatyczny i żądny krwi, Aleksander wzbudził w swoich ludziach taką lojalność, że podążali za nim wszędzie i, jeśli to konieczne, ginęli w tym procesie. Chociaż Aleksander zmarł, zanim zrealizował swoje marzenie o zjednoczeniu nowego królestwa, jego wpływ na kulturę grecką i azjatycką był tak głęboki, że zainspirował nową epokę historyczną! Jego postać ogromnie wpłynęła na losy ówczesnego świata – nazywamy go przecież Wielkim. Nadal budzi on wiele kontrowersji wśród historyków. Czy był genialnym wodzem i politykiem czy awanturnikiem żądnym władzy?
Przyszedł na świat w Pelli, w 356 r. p.n.e jako najstarszy syn króla Macedonii i twórcy potęgi tego państwa, Filipa II oraz córki króla Epiru – księżniczki Olimpias. By nadać jego panowaniu wymiar boski narodziny Aleksandra otoczono później legendą. Uważano, że Aleksander narodził się tego samego dnia, którego spłonęła świątynia Artemidy w Efezie – jeden z siedmiu cudów świata. Spekulowano, że sama Artemida pomagała Olimpias przy porodzie. Aleksandra nauczał niezwykle szanowany grecki filozof Arystoteles. Otrzymał wszechstronnie wykształcenie w dziedzinie literatury, nauki, medycyny i filozofii. Władca od najmłodszych lat wykazywał już swój silmy charakter i upór. W wieku około 12 lat ujarzmił dzikiego rumaka – Bucefała, który został jego kompanem w późniejszych bitwach. Już w wieku nastoletnim Aleksander marzył, by dowieść swojej wartości w kwestii militarnej. Okazja nadarzyła się gdy jego ojciec wyruszył na wojnę z Cesarstwem Bizantyjskim i oddał kraj w ręce syna. Już w wieku 15 lat dowodził wojskiem, gdy Macedonii zagroziło trackie plemię Majdów. W 338 r. p.n.e. w bitwie pod Cheroneą zwyciężył z dotąd niepokonanym Świętym Zastępem, czyli elitarną jednostką armii tebańskiej, składającą się z hoplitów, których łączyła miłość homoseksualna. Dzięki temu zapewnił ojcu hegemonię w Grecji. Rok później doszło do pierwszego konfliktu Aleksandra z ojcem. Powodem była nowa żona Filipa II – Kleopatra. Małżeństwo to zachwiało pozycję Olimpias i Aleksandra. Młodsza żona mogła urodzić królowi nowego następcę, pozbawiając Aleksandra praw do tronu. Z tego powodu wywiązała się burzliwa kłótnia. Matka i syn zmuszeni byli szybko opuścić Macedonię i udali się do ojczyzny Olimpias – Epiru. Wygnanie Aleksandra nie trwało długo i powrócił do Macedonii, ale Olimpias pozostała w Epirze.
Aleksander zasiadł na tronie w roku 336 r. p.n.e. po zamordowaniu Filipa II przez jego byłego kochanka i członka najbliższego otoczenia Pauzaniasza. Sprawca został zabity na miejscu, więc nie udało się poznać powodu tego czynu. Podobno przekupił go król Persji Dariusz III (co młody władca później wykorzystał propagandowo jako pretekst do zaatakowania Persji). Jednakże o oskarżenie o spisek padło na Aleksandra, na którego niekorzyść działał niedawny spór dynastyczny. Dzięki swojej sile i autorytetowi zdołał pokonać rywali i objąć władzę. Od tego czasu Aleksander panował nad silną Macedonię, kontrolującą znaczną część Grecji oraz przygotowującą się do podboju Persji, która była celem Filipa II oraz ogromnym zagrożeniem. Król stłumił także bunty o niepodległość w północnej Grecji – zrównał Teby z ziemią. Aleksander wyruszył w ślady ojca i kontynuował dominację Macedonii na świecie.
W 334 r. p. n. e. Aleksander pozostawił jednego ze swoich generałów Antypatra jako regenta, a sam wyruszył do Azji z armią licząco niecałe 50 tysięcy żołnierzy, by zmierzyć się z potężnym perskim imperium pod pretekstem wyzwolenia greckich polis spod ucisku Persów. Po przeprawie przez Hellespont Aleksander udał się do Troi i oddał cześć herosom, którzy byli przed nim i których podziwiał w swoim dzieciństwie. Pierwsza bitwa miała miejsce w tym samym roku nad rzeką Granikos. Rozgromił wojska wroga i otworzył sobie drogę w głąb Azji Mniejszej oraz rozpoczął swoje pasmo sukcesów oraz niezwykle gwałtowny podbój.
Zwycięstwo w tej bitwie jak i wielu kolejnych zapewniła niezwykle nowoczesna armia macedońska. Już za czasów Filipa II zaczęła przechodzić gwałtowne reformy. Wzrosło wtedy znaczenie lekkozbrojnej piechoty, wyposażonej w długie włócznie sarisy i lekkie zbroje. Zwiększyło to mobilność żołnierzy, ich zasięg oraz zmniejszyło koszty zaopatrzania. Jednak to Aleksander przystosował ją do panujących wówczas warunków. Powiększał swoją armię z każdą wygraną bitwą, włączając do niej jeńców i najemników. Zmalało wtedy znaczenie hetajrów (ciężkozbrojnej konnicy), a powstały nowe oddziały konnych łuczników oraz jazdy oszczepniczej. Niezwykłe było to, że zdawał sobie sprawę z potęgi wroga i brał przykład z jego działań, nieustannie udoskonalał własne wojsko, a z każdą kampanią do jego armii dołączały lokalne formacje (indyjskie Srebrne Tarcze, irańska piechota, czy traccy i bałkańscy najemnicy).
W kolejnych miesiącach Aleksander Macedoński z łatwością podbił Anatolię. W trakcie podboju udał się do miasta Gordion, gdzie znajdował się legendarny węzeł gordyjski, a ten który go rozsupłał, miał zostać panem Azji. Legenda głosi, że podjął się wyzwania i zrobił to bardzo prosto – wyjął miecz i rozciął go. Ukazał w ten sposób jednocześnie swój spryt, ale i gwałtowność. W 333 r. p.n.e. Aleksander i jego armia napotkali potężną armię perską dowodzoną przez króla Dariusza III w pobliżu miasta Issos w południowej Turcji. Siłami dowodził sam Aleksander. Miał ogromną determinację do zemsty i zdobycia wielkiego terenu Persji, którą zamanifestował udaną szarżą jazdy. Dariusz uciekł z resztkami swoich żołnierzy, pozostawiając żonę i rodzinę. Jego matka, Sisygambis, była tak zdenerwowana, że wyrzekła się go i uznała Aleksandra jako syna. Dariusz doświadczył na władnej skórze, że Aleksander był przebiegłym i błyskotliwym, a zarazem bezwzględnym dowódcą wojskowym, po tym jak odrzucił propozycję pokoju. Na początku 332 r. p.n.e. zaczął oblężenie fenickiego miasta Tyr. Konflikt trwał kilka miesięcy, ale wódz, dzięki swojej determinacji i organizacji silnej floty, w końcu przebił się przez mury miasta i stracił oraz oddał w niewolę tysiące Tyryjczyków za to, że ośmielili się mu przeciwstawić.
Zuchwale odrzucając kolejną ofertę pokojową Dariusza Aleksander wyruszył do Egiptu. Jednakże w Gazie został zmuszony do kolejnego długiego oblężenia w ciągu jednego roku, co musiało wykończyć jego armię, a mimo to wiernie podążali za swoim przywódcą. Po kilku tygodniach zajął miasto i wjechał do Egiptu. Wówczas znajdował się on pod panowaniem Persów, więc macedońskiego króla witano jako wyzwoliciela spod ich jarzma, co potwierdziła jego wizyta w świątyni Amona w Siwie, ogłoszenie się bóstwem i tryumfalne koronowanie na faraona Górnego i Dolnego Egiptu w Memfis. Niezwykle istotny jest fakt, iż Aleksander przyjął tradycje egipskie i uszanował tamtejsze wierzenia, zamiast na siłę wprowadzać własne przekonania. Następnie założył miasto, które dumnie nazwał na swoją cześć – Aleksandrię, które później stało się centrum kulturowym Egiptu i siedzibą dynastii Ptolemeuszy, czyli następców Aleksandra. Miasto nosi tą samą nazwę do dziś, co pokazuje jego ogromny wpływ. W 331 r. p.n.e. opuścił Kraj Faraonów po raz pierwszy w historii rozdzielając władzę cywilną i wojskową pomiędzy Egipcjanami, a Macedończykami.
W 331 r. p.n.e. Aleksander wyruszył w głąb Azji i doszło do bitwy z Persami pod Gaugamelą. Kiedy Dariusz zdał sobie sprawę o nieuniknionej przegranej uciekł z pola bitwy, a następnie został zamordowany przez współpracowników, obwiniających go za klęski. Podobno Aleksander zasmucił się, gdy znalazł jego ciało, gdyż traktował go jak równego rywala, więc z poczucia szacunku pochował go po królewsku. W 330 r. p.n.e. władca Macedonii wyruszył na stolicę Persji. Zdobył Persepolis, okazując okrucieństwo wobec wroga – plądrując je i paląc. Pozbywając się Dariusza, Aleksander mógł w końcu ogłosić się rządzącym Persją. Ale inny perski przywódca, Bessus, oskarżany o udział w morderstwie Dariusza, również rościł prawa do tronu. Alexander nie mógł na to pozwolić, więc po szybkim usunięciu Bessusa, przejął pełną kontrolę nad Persją. Obalenie dynastii Achemenidów pozwoliło na gwałtowny rozwój kultury greckiej na ogromnym terytorium. To w tamtym okresie powstała odmiana greki wspólnej – koine, która zastąpiła starogrekę i stała się nową lingua franca, czyli szeroko używanym językiem, który umożliwiał komunikację między różnojęzycznymi ludami. Połączenie cywilizacji greckiej, macedońskiej oraz orientalnej przyczyniło się do powstania nowych prądów w nauce, sztuce, religii i filozofii.
Aleksander promował ideę asymilacji – w wielu założonych przez siebie Aleksandriach osiedlał kolonistów z Grecji. W Persji zastosował podobny tok postępowania jak w Egipcie, by zyskać ich przychylność. Przyjął wiele perskich zwyczajów: zaczął ubierać się jak lokalni mieszkańcy i przyjął praktykę proskinezy, czyli pokłonu, będącego częścią rytuału oddawania czci władcy lub bóstwu, w zależności rangi osoby. Ostatecznie nowy król utwierdził swoją władzę zawierając małżeństwo z Roksaną, księżniczką baktryjską. Jednakże jego rodacy nie byli zachwyceni zmianami w Aleksandrze i jego próbą zaskarbienia sobie sympatii Persów, który zaczęli być obecni w jego otoczeniu. Niepokojące zaczynały być także boskie skłonności króla i to, że lubił nazywać się ,,synem Zeusa”. Aleksandra doszły słuchy, że niektórzy planowali jego śmierć. Kierując się swoją intuicją, jak i prawdopodobnie paranoją nakazał śmierć jednego ze swoich najbardziej cenionych generałów – Parmeniona, w 330 roku p.n.e.
Pomimo negatywnych nastrojów i znacząco obniżonych morali Aleksander kontynuował swoją wędrówkę na wschód. W 327 r. p.n.e. udał się do Pendżabu w Indiach. Niektóre plemiona, słysząc o potędze macedońskiego króla poddały się pokojowo, a inne nie. W 326 roku p.n.e. Aleksander stoczył bitwę z radżą Porosem nad rzeką Hydaspes i pomimo osłabienia armii pokonał jego tajną broń – niezwykle silne słonie wojenne. W tamtym okresie armia macedońskiego króla osiągnęła apogeum swojego kryzysu. W pewnym momencie musiał osobiście rzucić się na pierwszy front, by zachęcić wykończonych żołnierzy do walki. O mało nie przypłacił życiem za ten heroiczny czyn, ponieważ został raniony w płuco. Ostatecznym ciosem dla Aleksandra była śmierć jego ukochanego konia, Bucefała. Chociaż nie był przyzwyczajony do przygrywania w końcu musiał się wycofać, chociażby przez uciążliwy brak wody pitnej.
Na początku 324 roku p.n.e. Aleksander dotarł do miasta Suza. Chcąc zjednoczyć Persów i Macedończyków nakazał wielu swoim oficerom poślubić perskie księżniczki na masowym weselu. Wziął też dla siebie jeszcze dwie żony. Macedończycy była oburzeni próbą zmiany kultury i wielu zbuntowało się, co pogłębiło kryzys państwa i podważyło autorytet władcy, co spowodowało niesubordynację doradców, złe zarządzanie oraz nawet grabież królewskich pieniędzy. Katastroficzny stan Aleksandra pogorszyła śmierć jego kochanka Hefajstiona i pogłębiający się alkoholizm.
Zmarł w 323 r. p.n.e. w wieku 32 lat w Babilonie. Niektórzy historycy twierdzą, że Aleksander zmarł na malarię lub z innych przyczyn naturalnych, a inni uważają, że został otruty. Odszedł bezdzietny (w tym czasie Roksana była w ciąży) i nigdy nie wyznaczył następcy. Jego śmierć i walki o kontrolę, które miały miejsce później zniszczyły imperium, o stworzenie którego tak ciężko walczył. Zostało ono podzielone w wyniku wojen diadochów – dowódców armii Aleksandra. Założone przez nich państwa na wiele lat obecne były na arenie politycznej Bliskiego Wschodu.
Aleksander Macedoński był zarazem genialnym władcą, jak i zaciętym wojownikiem. Można by zarzucać mu butę i bezwzględność, ale to dzięki temu zdolny był do utrzymania swojego autorytetu. Uważał się za lepszego niż wszyscy w społeczeństwie, o czym świadczy jego przeświadczenie boskości. Jednakże nad poddanymi nie można było dominować bez tego zrozumienia wyższości. Podczas gdy odnoszący sukcesy, charyzmatyczni liderzy rządzili rozległymi obszarami w krótkim czasie, ci niewykwalifikowani lub apatyczni tracili te ziemie i władzę państwową w krótkim czasie. Aleksander nie bez przyczyny nosił przydomek ,,Wielki”. Uważa się go za jednego z najwspanialszych przywódców wojskowych w historii. Rozciągnął swoje państwo od Gibraltaru aż do Pendżabu, rozprzestrzeniając tym samym kulturę oraz język grecki. Wraz z ze śmiercią Aleksandra rozpoczęła się nowa epoka – okres hellenistyczny, w której twórcy zainspirowani Aleksandrem łączyli ze sobą elementy helleńskie i orientalne. Założona przez niego Aleksandria stała się centrum kulturowym i zgromadziła wokół siebie wielu filozofów i artystów, a w miejscowej bibliotece zebrano wiele wybitnych dzieł. Aleksander Wielki do dzisiaj jest postrzegany jako jeden z najpotężniejszych i najbardziej wpływowych przywódców, jaki kiedykolwiek żył w starożytnym świecie. Niestety wielkie zwycięstwa i podboje zazwyczaj niosą ze sobą wiele ofiar z ludzkich istnień. Wszystkie osiągnięcia w trakcie tak krótkiego panowania zapisały imię Aleksandra Wielkiego na kartach historii, a jego postać znana jest do dziś i intryguje kolejne pokolenia.
