Kongres wiedeński czyli porządek po Napoleonie

Po latach wojen napoleońskich Europa znalazła się w stanie chaosu. Zniszczenia, przemiany polityczne i społeczne oraz ogromne zmiany terytorialne sprawiły, że stary kontynent potrzebował nowego porządku. Odpowiedzią na te potrzeby był kongres wiedeński, który odbywał się od września 1814 do czerwca 1815 roku, w stolicy Austrii, Wiedniu.

Cele kongresu wiedeńskiego

Głównym celem kongresu wiedeńskiego było przywrócenie stabilności i równowagi w Europie. W obliczu upadku Napoleona Bonapartego i zakończenia jego hegemonii, monarchowie europejscy dążyli do stworzenia takiego systemu, który zabezpieczyłby kontynent przed kolejnymi rewolucjami i wojnami. Przede wszystkim chciano przywrócić stare dynastie na trony, zlikwidować zdobycze Napoleona oraz zredukować potencjał militarny Francji.

Główne postacie kongresu

Kongres zgromadził najważniejsze postacie ówczesnej polityki europejskiej. Wśród nich kluczową rolę odegrali:

• Klemens von Metternich – kanclerz Austrii, który przewodził obradom i dążył do wzmocnienia konserwatywnego ładu w Europie.
• Car Aleksander I – władca Rosji, który, mając na uwadze interesy swojego kraju, forsował idee Świętego Przymierza oraz dążył do ekspansji terytorialnej.
• Robert Stewart Castlereagh – minister spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, który skupił się na zabezpieczeniu interesów brytyjskich, szczególnie na morzach.
• Charles-Maurice de Talleyrand – reprezentant Francji, który zręcznie bronił interesów pokonanej Francji, starając się zminimalizować jej straty.

Postanowienia kongresu

Kongres wiedeński doprowadził do szeregu kluczowych zmian na mapie Europy:

1. Restauracja monarchii – Przywrócono na trony monarchów obalonych przez Napoleona, m.in. Burbonów we Francji.
2. Podział terytorialny – Ustalono nowe granice państw europejskich. Przykładowo, Belgia i Holandia zostały połączone, tworząc Królestwo Zjednoczonych Niderlandów, Norwegia została przekazana Szwecji, a Księstwo Warszawskie zostało przekształcone w Królestwo Polskie pod zwierzchnictwem Rosji.
3. Zasada równowagi sił – Kongres dążył do tego, by żadne państwo nie zyskało przewagi nad innymi, co miało zapobiec przyszłym wojnom. Dlatego Francja, choć pokonana, nie została całkowicie osłabiona – jej granice cofnięto do stanu z 1792 roku.
4. Powstanie Związku Niemieckiego – utworzono Związek Niemiecki, czyli luźną konfederację państw niemieckich pod przewodnictwem Austrii.
5. Święte Przymierze – W 1815 roku Rosja, Austria i Prusy podpisały traktat, którego celem było wspieranie reakcyjnych rządów i tłumienie rewolucji. Była to próba stworzenia konserwatywnego porządku w Europie.

Skutki kongresu wiedeńskiego

Kongres wiedeński stworzył nowy ład, który miał utrzymać pokój w Europie. Choć z perspektywy czasu wydaje się, że postanowienia kongresu były konserwatywne, hamujące zmiany społeczne i polityczne, to ich efektem był relatywnie stabilny okres w dziejach Europy – czas od kongresu do Wiosny Ludów (1848) nazywany jest „okresem wiedeńskiego ładu”.

Jednak nie wszystkie problemy zostały rozwiązane. Kwestią sporną pozostały dążenia narodowe, szczególnie we Włoszech i Niemczech, gdzie ruchy narodowowyzwoleńcze rosły na sile. Również w Polsce nie udało się przywrócić pełnej niepodległości, choć utworzono Królestwo Polskie, pozostawało ono pod kontrolą cara rosyjskiego.

Podsumowanie

Kongres wiedeński wyznaczył nowe ramy polityczne dla Europy po epoce napoleońskiej. Choć postanowienia kongresu były w dużej mierze reakcją na rewolucyjne zmiany i miały na celu przywrócenie starego porządku, to nie udało się całkowicie zahamować postępujących procesów narodowościowych i demokratycznych. Był to jednak moment, który ukształtował polityczny krajobraz Europy na ponad pół wieku, zanim wybuchły kolejne rewolucje i wojny.