nr 37, luty 2021

Zofia Moraczewska – polityczna pionierka

Urodziła się 4 lipca 1873 roku w Czerniowcach na terenie dzisiejszej Ukrainy. Jako nastolatka kształci się we Lwowie, później przez kilka lat pracuje jako nauczycielka. W tym czasie zaczytuje się w pozytywistycznych lekturach, które budzą w niej zainteresowanie pracą społeczną. W wieku 23 lat wychodzi za mąż za Jędrzeja Moraczewskiego, absolwenta Politechniki Lwowskiej. W 1907 roku rozpoczyna działalność społeczną na rzecz równouprawnienia kobiet oraz praw robotników. Angażuje się razem z mężem w agitację niepodległościową i tworzenie ruchu strzeleckiego Józefa Piłsudskiego. Po ucieczce ze Stryja zatrzymuje się w Boguminie na Śląsku Cieszyńskim i tam kontynuuje działalność niepodległościową, m.in. angażując się w zbiórkę funduszy na rzecz Naczelnego Komitetu Narodowego i Legionów Polskich.

W 1916 roku po przeprowadzce do Krakowa zorganizowała pierwszy zjazd nowej organizacji, czyli Ligi Kobiet Galicji i Śląska. Organizacja sprzeciwiała się ugodowej polityce NKN. Represje prowadzone przez administrację austriacką doprowadziły w 1917 r. do rozwiązania Ligi i jej przejścia do działalności konspiracyjnej. W 1918 roku wstępuje do Zjednoczonej Ligii Kobiet, w styczniu 1919 roku kandyduje do sejmu z okręgu krakowskiego, do parlamentu dostaje się jako jedyna posłanka socjalistyczna. Mimo aktywnej pracy poselskiej 26 września 1922 roku Zofia składa mandat, ma to prawdopodobnie związek ze śmiercią syna, który poległ w wojnie bolszewickiej. W listopadzie 1930 roku wraca jednak do sejmu jako posłanka Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). We wrześniu 1939 r. wraz z mężem stworzyła w Sulejówku Komitet Obywatelski Pomocy Ofiarom Wojny. Podczas okupacji wspólnie zakładali spółdzielnię spożywczą. W grudniu 1940 r. rodzina została usunięta przez Niemców z dworku „Siedziba” i przeniosła się do drewnianej oficyny sąsiedniego dworku Piłsudskiego. W 1946 r. otrzymała prawo do comiesięcznej zapomogi. Do końca życia mieszkała w Sulejówku. Pracowała nad biogramami działaczek kobiecych międzywojnia, m.in. Marii Piłsudskiej.

Zofia Moraczewska zmarła 16 listopada 1958 r. Została pochowana u boku męża. W okresie międzywojennym została odznaczona Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Polonia Restituta oraz Krzyżem Niepodległości. Zofia tuż po wojnie wyda niewielką broszurę zatytułowaną “Mój testament” pisany do ogółu Kobiet Polskich w 1945 roku. W ostatnich słowach zawrze pacyfistyczne i feministyczne przesłanie oraz w wieku 73 lat wyzna, że za najważniejszy obszar swoich działań uważa pracę na rzecz praw kobiet:

Gdybym mogła zacząć życie na nowo ― oddałabym wszystkie myśli i całą duszę moją tej sprawie […]: pragnę, aby właśnie kobiety polskie […] stanęły kiedyś na czele tego wszechświatowego, odrodzeńczego ruchu.